geschiedenis

Antwerpen zet zijn olympische verleden opnieuw in de verf

Zowat honderd jaar na de Olympische Spelen van Antwerpen zijn er op het eerste gezicht weinig tastbare sporen achtergebleven van de Olympiade van 1920. Met een interactief wandelparcours door de olympische buurt en een rondreis van de olympische ringen langs diverse locaties wil de stad daar iets aan doen.

Vraag een Antwerpenaar de weg naar het olympisch stadion en de kans is groot dat hij het in Keulen hoort donderen. Maar vraag hem de weg naar ’t Kiel, en hij zal je zonder veel omwegen de weg wijzen naar het stadion waar de “mannekens” van voetbalploeg den Beerschot hun thuishaven hebben. Je kunt er zelfs met de tram naar toe. Afstappen aan halte… Olympiade.

De Olympische Spelen van Antwerpen en de geschiedenis van voetbalclub Beerschot zijn innig met elkaar verbonden. Op de schoolbanken leerden we misschien nog dat de Olympische Spelen van 1920 aan Antwerpen werden gegund om brave little Belgium een hart onder de riem te steken na vier jaar oorlogsverwoestingen. Maar een blik op de geschiedenis van de Antwerpse Spelen leert dat de zaak toch complexer in elkaar zat. De Antwerpse lobby om de zevende editie van de “moderne” Spelen naar de havenstad te halen, begint namelijk al in de jaren voor de Eerste Wereldoorlog. De initiatiefnemers achter den Beerschot spelen een voortrekkersrol in dat proces.

Lobbyen voor Antwerpen

De Beerschot Athletic Club was in 1899 opgericht door Alfred Grisar. De aanvankelijk multidisciplinaire sportclub betrok een perceel in het Beerschotshof, in de huidige wijk Kiel, dat toebehoorde aan Alfreds vader Ernest Grisar. De voetbalafdeling ging in februari 1900 van start. Alfred Grisar en Beerschot-voorzitter Paul Havenith maakten deel uit van het comité dat de Olympische Spelen naar Antwerpen moest brengen.

Het idee om ook een Olympiade te organiseren, was in de gegoede Antwerpse kringen beginnen te leven na de Olympische Spelen in Stockholm in 1912. Vanaf 1913 werd onderhandeld met Pierre de Coubertin, de stichter van de moderne Spelen, om de editie van 1920 in Antwerpen te laten plaatsvinden. Om te voldoen aan de Olympische eisen werd het stadion van Beerschot alvast verbouwd.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden beslissingen over de volgende Olympiade begrijpelijkerwijs op de lange baan geschoven. De uiteindelijke keuze voor Antwerpen als gaststad kwam er pas in 1919. Politiek was het op eieren lopen: enerzijds wilde De Coubertin vermijden dat de eerste Spelen na de oorlog een geallieerd overwinningssfeertje zouden krijgen, anderzijds was er weinig animo om de Spelen te organiseren in landen die zich aan de zijde van de Duitsers hadden geschaard.

De keuze voor België, dat tegen wil en dank hét slagveld van de oorlog was geweest, werd dus enigszins ingegeven door pragmatiek. Al zal men het in de gezwollen retoriek van die dagen wel hebben over “un hommage unanime”.

Walk of Fame

Het voetbalveld kreeg een tribune voor 2.200 toeschouwers en werd omringd met een atletiekpiste en staantribunes. Daarnaast werden ook een cafetaria en kleedkamers gebouwd. Het stadion moest plaats kunnen bieden aan enkele tienduizenden toeschouwers en omvatte koninklijke loges en een perstribune met voor die tijd moderne communicatieapparatuur. De club klopt zich tot vandaag op de borst dat deze infrastructuur zo in de smaak viel bij De Coubertin dat hij prompt besloot de Spelen aan Antwerpen toe te wijzen.

Sporen van het originele stadion zijn schaars. Het voetbalstadion is in de tussentijd enkele malen grondig van aanzicht veranderd. Vandaag gelden de straatnamen in de buurt als stille herinneringen aan het olympische verleden. Zo vind je er onder andere een Atletenstraat, naast een Schijfwerpers- en Turnersstraat en een VIIde Olympiadestraat.

De omheining van de voetbaltempel is wel versierd met spandoeken die de olympische geschiedenis ervan benadrukken. En een Walk of Fame in de buurt brengt op een interactieve manier de Spelen weer tot leven.

Deze Walk of Fame
is een wandeling van een kleine vijf kilometer langs verschillende locaties in de olympische wijk. De coördinatie van dit parcours is in handen van Joost Van Der Vliet, sportdeskundige bij de Stad Antwerpen. “Met de Walk of Fame willen we de wijk Kiel in the picture zetten”, zegt hij. “De verschillende ‘sportstraten’ in de buurt vormen het parcours voor een thematische wandeling met het Olympisch Stadion als begin- en eindpunt. Op de nutskasten in die straten zijn weetjes over de Olympische Spelen aangebracht. Door de QR-codes op die kasten te scannen, vernemen de deelnemers meer over de geschiedenis van de Spelen in Antwerpen. Tegelijkertijd krijgen ze zo ook linken te zien naar het brede sportaanbod in de stad.”

Ringen op reis

Geen enkele Vlaamse stad is zo achteloos omgegaan met haar architectuurpatrimonium als Antwerpen. Veel tastbare infrastructuur uit de jaren 1920 is er op de meeste haltes langs het parcours of elders in de stad dan ook niet overgebleven. Om het olympische verleden van de stad toch enigszins tastbaar te maken voor een hedendaags publiek, reist sinds 7 mei van dit jaar een mobiele expositie met als thema de Olympische Ringen door de verschillende Antwerpse districten.

De ringen waren en zijn in de komende weken te zien bij de Antwerpse Zoo en het Operaplein. Dat plein ligt niet ver van waar ooit het Het IJspaleis (palais de Glace) stond. Het gebouw maakte in 2016 plaats voor een parkeergarage. Tot die tijd gold het als laatste relict van de Olympische Spelen in Antwerpen.

De ringen houden ook halt op het kruispunt van de Le Grellelaan en de Singel, bij het Olympisch Zwembad Wezenberg. Op de plek van het huidige zwembad annex fitnesscomplex werden in 1920 de competities in het zwemmen, duiken, waterpolo en schoonspringen georganiseerd, toen nog in een bescheiden openluchtbad. De huidige infrastructuur dateert van 1973 en onderging recent een renovatie. De Wezenberg is nog altijd de standplaats van zwemclub Brabo, die olympiërs als Pieter Timmers (zilveren medaille op de 100 meter vrije slag in Rio de Janeiro 2016) en Kimberley Buys (houdster van verschillende Europese medailles) onder haar leden mag rekenen.

“De Spelen bezetten verschillende locaties in Antwerpen en de ruime omgeving, maar veel ervan is verdwenen”, erkent Van der Vliet. “Het IJspaleis gold als een echte place to be. In de Zoo werden boks- en worstelwedstrijden gehouden. Die verhalen willen we tot leven wekken, onder andere met hoorspelen voor volwassenen en kinderen. Die verhalen vallen zijn eveneens via een QR-code te beluisteren. Antwerpen heeft zijn status als olympische stad vroeger te weinig in de verf gezet. Daar willen we nu verandering in brengen.”

Op 12 september komen de olympische ringen thuis in een parkje op het Kiel.

• Antwerpen
• Olympische Spelen